RİZE COĞRAFİ YAPISI

Doğu Karadeniz Bölgesinde yer alan Rize, bölgenin en karakteristik özelliklerini gösterir. Anadolu’nun diğer bölgelerinden coğrafi yapısıyla olduğu gibi kültürel yapısı ile de ayrılır. Dik yamaçlı vadileri, doruklara ulaşılabilir dağları, buzul gölleri, zümrüt yeşili yaylaları, tarihi kemer köprüleri ve kaleleri, coşkun akan dereleri ile çok özel bir turizm beldesidir.

Coğrafi Konum

Rize ili batıda Trabzon, güneyde Erzurum ve Bayburt, doğuda Artvin illeri ile kuzeyde Karadeniz’le çevrilidir. Rize İlinin yüzölçümü 3920 km² ’dir. Çok engebeli ve dağlık bir arazi yapısına sahip olan Rize’nin kıyı şeridinin uzunluğu 80 km, genişliği ise 20-150 m arasında değişmektedir. Kıyı şeridinde akarsuların taşıdığı alüvyonlarla oluşan düzlükler yer almaktadır. Yüksek kıyılardan oluşan Rize kıyıları genellikle sade bir görünüşe sahiptir. Kıyı şeridinde yer yer falezlere ve taraçalara rastlanır. Kıyı şeridinin hemen arkasında 150-200 m’yi bulan tepeler yükselir. Bu alandan itibaren Karadeniz’e dökülen akarsular dar ve derin vadiler oluşturur.

Dik yamaçlı “V” profilli bu vadiler yaklaşık 2000 m yüksekliğe kadar devam eder. 2000 m yükseklikten sonra 3200 m yüksekliğe kadar olan kısımlarda basık sırtlar, dik yamaçlı “U” profili vadiler yer alır. Bu sahada çok sayıda buz yalağı ve moren set gölleri yer almaktadır. Yüksekliği 3000 m. yi aşan alanlar Rize topraklarının en sarp kısımlarını oluşturmaktadır. Bu alanda Rize’nin en yüksek noktası olan Kaçkar tepesi yer almaktadır.

Jeolojik Yapı

Doğu Karadeniz Dağlık Sistemine dahil olan Rize arazisi esas itibariyle paleozoik (I. Zaman) bir temel üzerinde ve Kretase’de (III. Zaman ara devresi) başlayan büyük orojenezle (Dağ oluşumu) yüzeye çıkmış Granodiorit ve Kretase flişlerinden ibaret olmakla birlikte yer yer Neojen depolarına da rastlanır.

Bütün kıyı kesimi yüzeyde üst Kretase serisi volkanik örtü ve tüflerin fazlalığı ile dikkati çeker. Örneğin Çayeli-Pazar arasındaki tünellerin deniz tarafını oluşturan falezler, andezitlerle ophiolitlerin teşkil ettiği kaba greler ve bunlarla karışık olarak bulunan ince konglomera ve aglomera banklarından oluşmuştur.

Kıyıya yakın yamaçlarda ise Kretase sedimanları yaygın olmakla beraber, bu sedimanların üzeri yer yer Eosen fliş serileri tarafından örtülmüştür. Vadi boylarında bu örtülerin altında yer yer aflore olmuş trakit, andezit ve bazalt sütunlarına rastlanır.

Yüksek dağlık sahada ise daha çok mağmatik elemanlar hakim durumdadır. Aflore olan granit, andezit ve bazalt kütleleri yüksekliği 3000 m’yi aşan hemen her yerde hakim durumdadır.

Yörede alüvyonlara büyük akarsu vadilerinin denizden itibaren en çok 10 km’ye kadar olan kesimlerinde rastlanır.

İklim

Rize yöresinde Karadeniz iklimi hüküm sürmektedir. Karadeniz ikliminin özelliği, yazları serin kışları ılıman ve her mevsim yağışlı olmasıdır. Bunda en büyük etken dağların kıyıya paralel uzanmasıdır. Rize’nin yıllık ortalama sıcaklığı 14 oC’dir. Rize’de bu güne kadar kaydedilen en düşük sıcaklık -7 oC, en yüksek sıcaklık ise 38 oC olarak tespit edilmiştir.

En soğuk ay ocak, en sıcak ay temmuzdur. Yıllık yağış miktarı 2300 mm’nin üzerinde olan Rize, Türkiye’nin en çok yağış alan ilidir. Rize’de yağış her mevsime dengeli olarak dağılmakta olup kurak mevsimi yoktur. İlde en az yağış ilkbaharda, en çok yağış sonbaharda görülür. Nem oranı her zaman %75’in üzerindedir.

Yaylalar

Ayder Yaylası

Rakım 1350 m

Rize’nin Çamlıhemşin ilçesinin 19 km güneydoğusundadır. Yaylaya yaz kış dolmuşlarla gidilebilir. 1350 m yükseklikteki Ayder yaylası Karadeniz yaylalarının en bilinenidir. Her türlü alt yapı hizmeti tamamlanmış olan yayla kasaba görünümündedir. Zengin flora ve faunasının yanı sıra kaplıcası ile ünlenmiştir. 50 C derece sıcaklıkta kaplıca suyu; romatizma, kadın hastalıkları ve mide rahatsızlıklarına şifa olmaktadır. Kaçkar dağlarına tırmanış güzergahında bulunan yayla çevresinde, çengel boynuzlu dağ keçisi, vaşak, ayı, kurt gibi yaban hayvanları yaşadığı ortamda izlenebilir. Her yıl Ayder şenlikleri düzenlenmektedir.

Amlakit Yaylası

Rakım 2100 m

Çamlıhemşinden Pokut üzeri yaya gidilirse 40-45 km mesafededir. Eğer, Elevit üzeri, Trovit yaylası aşılarak Palovit yaylasına inilip, dere içi aşağı doğru hareket edilirse 80-85 km de varabilirisiniz. Hareket noktası Pazar ilçesi. Araba ve yaya olarak ulaşılabilir. Yaya, Pokut üzeri tercih edilmelidir.

Çeymakçur Yaylası

Çamlıhemşin ilçesi Ayder Yaylası üzerinden gidilmektedir. Ayder yaylası bitince Galerdüzü’nü geçtikten sonra sola ayrılan yoldan devam edilerek ulaşılabilir. Bu yaylayı daha çok Hala’lılar (Güroluk Köyü) kullanmaktadır. Çeymakçur ile Palakçur birbirine çok yakın iki yayladır. Hemen hemen aynı özelliklere sahiptirler.

Pokut Yaylası

Rakım 2100 m

Pokut, Çamlıhemşin’in üstündeki Hemşin yaylasıdır. Palovit ana vadisine bakıyor. Geniş çam ormanlarıyla kuşatılmış Pokut, doğa yürüyüşçülerinin ve fotoğraf severlerin vazgeçemedikleri bir yerdir. Pokut’un evleri yüz-yüzelli yıllık geçmişe sahiptir. Yontma taşlardan ocak kısmı ve onun üzerindeki ahşap yapısı ve çatısını örten sacları ile insana güven duygusu veren bu evler 2-3 odası, mutfağı ve maran denilen yiyecek ambarından oluşuyor. Özgün mimariye sahip bu evler Pokut’un güzelliğine güzellik katıyorlar.

Kavron Yaylası

Rakım 2700 m

Çamlıhemşin ilçesinin 19 km güneydoğusunda yer alan Ayder yaylasından 10 km toprak yolla Aşağı Kavron yaylasına varılır. Ayder’den minibüs bulunabilir. Aşağı Kavron – Yukarı Kavron yaylaları arası üç kilometredir. 2300 m rakımlı Yukarı Kavron Yaylası Kaçkar Dağı zirvesine (3937 m) yaklaşık 8 km mesafededir. Bu yayla, Kaçkar Dağına tırmanış yapacak dağcıların ilk kamp yeridir.

Elevit Yaylası

Rakım 1800 m

Hemşin vadisi üzeri, Çat’tan sol kol üzerinden devam edildiğinde 40 km mesafededir. Araba ve yaya olarak ulaşılabilir. Palovit, Trovit, Amlakit yaylalarına giden araçlar da buradan geçer. Aynı zamanda bu yaylalara geçit verir.

Trovit Yaylası

Rakım 2350 m

Ulaşım Çamlıhemşin’den 60 km’dir.Garmik yaylasına ulaşım araba ile burada son bulmaktadır. Çat -Elevit üzeri araba ve yaya olarak ulaşılabilir. Araba ile 3 saat mesafededir.

Hazindak Yaylası

Rakım 1900 m

Ayder yaylası üzerinden geçilerek ulaşılabilen Hazindak yaylası, Kavron yaylası istikametindedir. Ayrıca buraya, Palovit yaylasından yaya olarak da ulaşabilirsiniz. Araba ve yaya ulaşım sağlanabilmektedir.

Samistal Yaylası

Rakım 2450 m

Buraya hem Ayder üzerinden, hem de Palovit yaylasından varabilirsiniz.

Eğer araba ile gidecekseniz Ayder güzergahını kullanmanız tavsiye edilir. Daha kısa zamanda ulaşırsınız. Ayrıca Palovit’e kadar araba ile gittikten sonra yaya olarak yaklaşık 2 saat yürüyerek de varmanız mümkün. Araba ile Ayder’den, yaya olarak Palovit üzerinden aşılarak gidilebilir. Samistal yaylasının en büyük özelliklerinden biri evlerinin çok eski olması ve yapımında kullanılan taşların sal şeklinde büyük parçalardan oluşmasıdır.

Sal Yaylası

Pokut yaylasından sırt takip edilirse Sal yaylasına varılır. Her iki yayla 15 dakikalık yürüyüş mesafesinde birbirine yakındır. Sal yaylasında kenarları evlerle çevrili bir düzlük bulunur.

Evlerin hemen üzerindeki alana çıkıldığında ise Altıparmaklar’dan Kemerli ve Büyük Kaçkar’a kadar “en yüksekler” görülebilir. Ayrıca görüş açısının net olduğu havalarda Kafkas Dağları’nı ve Karadeniz’i de izlemek mümkün.

Palovit Yaylası

Rakım 2600 m

Çamlıhemşin’den 70 km’dir. Araba ile 3 saat. Trevit yaylasından aşılarak geçilir. Aralarında bir tepe vardır. Bu yayla 4 kısımdan oluşmaktadır. Her kısma aynı köylüler gitmektedir.

Çilingir, Ortaköy, Çaneva ve de karşı kısımda meleskur yaylası. Aynı zamanda vadi üzerindeki en büyük yayla olma özelliğine sahiptir.

Palovit, Samistal, Kavron ve Ayder yaylalarına da geçit vermektedir.

Nafkar Yaylası

Rakım 2150 m

Çamlıhemşin’den 50 km’dir. Elevit üzeri Palovit ve Trovit’e giden arabalar bu yaylada ki evlerin arasından geçer. Araba ile 2,5 saat, yaya olarak 1,5 gün sürmektedir.

Nafkar deresini takip ettiğinizde (2 saat) “Horçon Gölü”ne ulaşabilirsiniz. Kamp alanı olarak bu derenin kenarı konaklamak için mükemmeldir.

Karunç Yaylası

Rakım 2100 m

Çamlıhemşin’den 48 km’dir. Elevit yaylası ile Trevit yaylası arasında ki Nafkar yaylasının karşısındadır. Elevit üzeri araba ve yaya olarak ulaşılabilir. Araba ile 2,5 saat. yaya olarak 1,5 gün sürmektedir.

Garmik Yaylası

Rakım 2600 m

Çamlıhemşin’den 70-75 km’dir. Trovit’ten yukarı dere içi. Torvit’e kadar araba ile daha sonra 2,5 saat yürüyerek varabilirisniz. Bu yaylaya araba yolu bulunmamaktadır.

Karap Yaylası

Rakım 2400 m

Kito yaylasından sonra araba ile 30 dakikada veya yaya olarak ulaşılabilir.

Siçoğ Yaylası

Rakım 2600 m

Çamlıhemşin’den 22 km’dir. Bu yaylaya araba yolu yoktur.Meydan Köyünden yaya olarak aşılarak 5 saatte gidebilirsiniz. (Meydan köyü, Çat yaylasına gelmeden sağ taraftadır.)

Burada yaylacılık terk edilmiş sayılır. Manzarası bir çok yaylada bulamayacağınız yükseklik profiline sahiptir. İçme suyu sıkıntısı yaşanmaktadır.

Baş Yayla

Rakım 2470 m

Ulaşım Çamlıhemşin’den 55-60 km’dir. Araba ve yaya olarak ulaşılabilir.

Hemşin, Kale ile Verçenik arasında eski bir köydür.Yayla değildir. Fakat Kale yaylasında olduğu gibi günümüzde buralar yayla diye anılmaktadır.

Avusor Yaylası

Rakım 2700 m

Çamlıhemşin’e bağlı bu yaylaya Arabayla ve yaya olarak ulaşılabilmektedir.

Verçenik Yaylası (Orta yayla)

Rakım 2600 m

Çamlıhemşin’den 60 km’dir. Arabayla ve yaya olarak ulaşılabilir.

Kaçkar’lara Hemşin vadisi üzerinden,Verçenik yaylasından da tırmanmak mümkündür. Diğer noktalar; Çat yaylası ve Kavron yaylasıdır.

Ambarlı Yaylası

Rakım 2500 M

Çamlıhemşin’den Karap yaylası üzeri ve sonrası araba ile devam edilebilir.

Kaçkar Sıradağları

Zirvesi, üç ilin sınırlarının kesiştiği bir noktada yer alan Kaçkar Dağı’na düzenlenen tırmanışların hemen hemen hepsi Rize il sınırları içerisinden gerçekleştirilir. Türkiye’nin en kuzeydeki ve en büyük sıradağ kütlesinin en yüksek zirvesidir.

Dünyada sadece üç yerde deniz kenarında oturarak 4000 m’lik yüksek dağ kütleleri seyredilebilmekte, bunlardan biriside Rize sahillerinde bulunmaktadır.

Kaçkar Dağları 2100 çeşit bitki florasıyla dünyada koruma altına alınmış öncelikli 200 bölgeden birisidir. Bu denli egzotik bir tırmanış özelliği ile Kaçkar Dağı Türkiye’nin en tabii güzelliklerine sahip dağıdır. Rize ve Hopa arasında yer alan ve yıl boyunca gözlenebilen keskin buzulları, masmavi gölleri, yeşilin her tonuna sahip ormanları, coşkulu dereleri, bin bir çeşit bitkileri ve hayvanları ile doğal bir park görünümünde olan Kaçkar sıradağlarının en yüksek tepeleri Altıparmak (3480 m), Kavron (3932 m) ve Verçenik (3710 m) dir.

Fırtına Deresi ve Vadisi

Fırtına Vadisi, Fırtına Deresi’nin, Karadeniz kıyı çizgisinden başlayıp iç kısımlara doğru birden çok kola ayrılarak (Durak, Hemşin, Hala, Polovit, Elevit ve Tunca dereleri) Kaçkar Dağları’nın kuzey yamaçlarına kadar uzanmasıyla oluşur. Vadide yıllık ortalama yağış miktarı 2000 mm’nin üzerindedir ve yüksek kesimleri sürekli sis altındadır. Alüviyal akarsu ormanları (kızılağaç), geniş yapraklı ılıman ormanlar (doğu kayını), iğne yapraklı doğu ladini ormanları, yapraklı ve karışık ormanları, geniş alpin çayırlıkları ve kayalık habitatları, nadir şimşir ormanları gibi Doğu Karadeniz’e özgü bütün habitatları burada bulmak mümkündür.

Bu değerlerinden ötürü, Fırtına Vadisi ormanları, WWF (Dünya Doğayı Koruma Vakfı) tarafından Avrupa’da acil korunması gereken 100 ormandan biri olarak ilan edilmiştir.

Fırtına Vadisi, Kaçkar Dağları ile birlikte 537 odunsu bitki, 136 kuş, 30 memeli, 21 sürüngen ve 116 endemik bitki türüne ev sahipliği yapar. Fırtına, Hemşin ve Çağlayan dereleri, her yıl Karadeniz’den iç kısımlara göç ederek yumurtadan çıktıkları yere yumurtlayan deniz alalarının da yuvasıdır.

Buzul Gölleri

Kaçkarların en önemli kaynak değeri buzul gölleridir. Kaçkar Dağlarının Milli Park olmasındaki en büyük etken birçok buzul gölü bünyesinde barındırıyor olmasıdır. Oluşum öyküsü ile de buzul gölleri hayret uyandıracak bir özelliğe sahiptir.

Kıbledağı Deresi

Rize’nin 1261 m yüksekliğindeki dağlık bölgeden kaynaklanan Kıbledağı Deresi çok sayıdaki küçük akarsu ile birleşerek kuzeydoğuya doğru akar ve Yaşköy yakınlarında Karadeniz’e dökülür.

Büyükdere

Tekfur Tepesi’nden kaynaklanan Büyükdere ilin kuzeydoğu yönüne doğru akar ve Yenice yakınlarında batıdan gelen büyük bir kol ile birleşerek Çayeli’nin batısından Karadeniz’e dökülür.

Rize derelerinden özellikle Fırtına Deresi ile İyidere’de karlar eridiğinde kano sporu yapılmaktadır.

Mesire Yerleri

Rize ilinin zengin orman dokusu, orman içi dinlenme yerlerine olanak sağlamıştır. Yaylaların çevresi de mesire yeri olarak kullanılmaktadır. İlin en önemli mesire yeri Rize-Erzurum karayolu üzerindeki Çamlık orman içi dinlenme yeridir. Burada turizme yönelik tesisler bulunmaktadır. Kaçkar Dağları’nın zengin bitki örtüsünün yanı sıra kuş ve kelebek türlerinin çokluğundan ötürü, özellikle İkizdere ve Çamlık bölgeleri bu yönde turizme katkıda bulunduğu gibi ilin önemli mesire yeri olma özelliğini de korumaktadır. Ayrıca safari için de önemli bir parkur oluşturmuştur.