RİZE TOBB UYUM VE ARABULUCULUK MERKEZİ

ARABULUCULUK

Her geçen gün alternatif çözüm yöntemi olan arabuluculuğun faaliyet alanının genişlemesinden ötürü hukuk sistemimizde son derece önemli hale gelmiştir. Arabuluculuk İhtiyari arabuluculuğun yanında, dava şartı olan arabuluculuk, İş Hukukundan doğan davalardan sonra, 1. Ocak 2019 tarihi itibari ile Ticaret Hukukundan doğan uyuşmazlıklara da uygulanmaya başlanmıştır.

Arabuluculuk Nedir?

Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri, iş ve işlemlerden doğan özel hukuk uyuşmazlıklarının, çözülmesi amacıyla, uzmanlık eğitimi almış olan tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişinin katılımıyla yürütülen uyuşmazlık çözüm yöntemidir.

Uyuşmazlıklarda tarafsız üçüncü kişi olan arabulucu; sistematik teknikler uygulayarak, görüşmek ve müzakerelerde bulunmak amacıyla tarafları bir araya getirerek onların birbirlerini anlamalarını ve bu suretle çözümlerini kendilerinin üretmesini ve aralarında iletişim sürecinin kurulmasını sağlamaya çalışmaktadır.

Arabuluculuk ihtiyari arabuluculuk ve zorunlu arabuluculuk olarak ikiye ayrılır.

İhtiyari Arabuluculuk Nedir?

Bir özel hukuk uyuşmazlığının çözüme kavuşturulması için, tarafların dava açılmadan önce ya da dava sırasında “kendi isteği” ile arabulucuya başvurmasıdır. Bir başka ifade ileihtiyari arabuluculuk, tarafların bir arabulucuya gitme zorunluluğu olmadığı halde uyuşmazlığın çözümü için dava açmadan önce arabulucuya başvurmayı tercih etmesidir.

İhtiyari Arabuluculuk: Hangi Uyuşmazlık ve Davalar İçin Arabuluculuğa Başvurulabilir?

Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri tüm özel hukuk uyuşmazlıkları, işleri ve davaları arabuluculuk yasası uygulaması ile çözüme kavuşturulabilir (Arabuluculuk Kanunu md.1/2).

Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri uyuşmazlıklar, genel olarak kamu düzenini ilgilendirmeyen, taraflar dışındaki kişilerin, özellikle kamu kurumlarının haklarına zarar vermeyen uyuşmazlıklardır.

Hangi Uyuşmazlık ve Davalar İçin Arabuluculuğa Başvurulamaz?

Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyecekleri hukuki sorunlara ilişkin uyuşmazlıklar arabuluculuk yoluyla çözülemez. Tarafların üzerinde tasarruf edemeyeceği uyuşmazlıklar çoğunlukla kamu hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklardır. Kamu hukukunun yanı sıra özel hukuk alanlarına ilişkin bazı hukuki problemler de arabuluculuk yoluyla çözülemez.

Önemle belirtilmeli ki, Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre uzlaştırma kapsamında olan bir suç ile bağlantılı uyuşmazlıklar da arabuluculuk kanunu dışındadır. Bu uyuşmazlıklar için Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre uzlaşma yoluna gidilerek tüm uyuşmazlık savcılıklara bağlı uzlaştırma büroları tarafından çözülmelidir.

Zorunlu Arabuluculuk Nedir?

Bir diğer adı da dava şartı olan arabuluculuk, dava açılmadan önce, arabulucuya başvuruyu zorunlu hale getirmiştir. Bilindiği üzere İş hukukundan kaynaklanan ve Ticaret hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklar için zorunlu arabuluculuk uygulanır. Arabulucuya başvurulmadan açılan bu davalar Mahkeme tarafından reddedilmektedir.

Arabuluculuğun ilkeleri nelerdir?

Arabuluculuğun tüm dünyada kabul görmüş temel ilkeleri vardır. Bu ilkeler arabuluculuğun ortak dilini oluşturur. Bunlardan ilki iradilik ilkesidir. İradilik tarafların arabuluculuğa başvurmada, süreci yürütmede ve yürütülen süreci sonlandırmada her an özgür olduklarını ifade etmektedir. Kimse bir arabuluculuk sürecine başvurmaya, sürdürmeye ve anlaşmaya/anlaşmamaya zorlanamaz. Tarafların her aşamada süreçten çekilme hakkı vardır. Arabuluculuğun ilkelerinden birisi de eşitliktir. Arabuluculuğa katılan taraflar, ekonomik durumlarına, sosyal statülerine bakılmaksızın eşit haklara sahiptirler. Arabulucu da süreç boyunca taraflar arasındaki eşitliği gözetmekle yükümlüdür. Arabuluculuğun en önemli ilkelerinden birisi de gizliliktir. Arabulucu, taraflar ve sürece katılan diğer kişiler, arabuluculuk boyunca görüşülenleri gizli tutmakla yükümlüdür. Ancak taraflar karşılıklı olarak anlaştıkları konularda gizliliği kaldırabilirler. Diğer bir ilke de tarafsızlıktır. Arabulucu süreç boyunca tarafsız olmak zorundadır. Arabulucu bir tarafı tutamaz, süreci bir tarafın lehine yönetemez, aksi halde arabulucunun arabuluculuk faaliyetinin ifası sırasında hukuka aykırı davranışı sonucunda cezai ve hukuki sorumluluğu doğacaktır.

Arabuluculuğun avantajları nelerdir?

Arabuluculuk özellikle dava yoluyla karşılaştırıldığında birçok avantajı olan bir yöntemdir. Bu avantajları nedeniyle arabuluculuk dünyada ve ülkemizde her geçen gün daha popüler hale gelmektedir.

Arabuluculuk insanlar arasındaki ilişkileri korur

Arabuluculuk bir “kazan-kazan” yöntemidir. Bir tarafın kazandığı, diğer tarafın kaybettiği klasik dava yolunun aksine, arabuluculuk her iki tarafın da kazandığı insan ilişkilerini koruyan barışçıl bir çözüm yoludur.

Arabuluculuk çabuk çözüm sağlar

Davaya konu olaylar mahkeme tarafından aylarca hatta yıllarca sürebilirken arabuluculukta sonuca saatler içinde ulaşabilmek mümkündür. Bu nedenle yaşanan uyuşmazlığın kısa sürede çözülmesini sağlamak arabuluculuğun en önemli avantajlarından biridir.

Arabuluculuk ekonomiktir

Dava sırasında yapılması gereken masraflar, avukatlık ücretleri vs. karşısında arabuluculuk makul ücretlerle çözüme ulaşmayı sağlar.

Arabuluculuk gizlidir

Arabuluculukta ileri sürülen görüşler, belgeler, teklifler ve ikrarlar gizlidir. Bu nedenle taraflar çekinmeden her konuyu masaya yatırabilirler. Mahkeme sürecinde ise duruşmaların herkese açık olması kural olduğundan gizli kalması istenilen konular açısından arabuluculuk yöntemi tercih edilebilir.

Arabuluculukta sürecin kontrolü tarafların elindedir

Arabuluculukta sadece tarafların mutabık kaldığı konularda anlaşma yapılır. Taraflar arabuluculuktan her an vazgeçebilirler. Tüm süreç tarafların kontrolündedir.

Arabuluculuğu Kimler Yapabilir?

Hukuk fakültesi mezunu olup meslekte beş yılını doldurmuş olan, arabuluculuk faaliyeti ile ilgili temel bilgileri, iletişim teknikleri, müzakere ve uyuşmazlık yöntemleri ve davranış psikolojisi ile teorik ve pratik bilgileri içeren eğitimi tamamlayan ve Bakanlıkça yapılan yazılı sınavda başarılı olan ve arabuluculuk siciline kayıtlı kişilerce yapılır. (Arabuluculuk kanunu Madde 20-22)

Neden Arabulucuya Başvurulmalı?

Günümüzde yargı üzerindeki iş yükünün fazlalığı ve sürecin uzunluğu yadsınamaz bir gerçektir. Sistemin aksayan yönlerini ortadan kaldırmak ve toplumsal barış anlayışını yerleştirmek adına arabuluculuk faaliyeti burada özel bir önem taşımaktadır. Birçok alanda zaten zorunlu hale geleceği öngörülmekte olan arabuluculuk çözüm yolu yargısal sistemin rahatlamasına zemin hazırlayacaktır. Bunun dışında zorunlu olmayan alanlarda da ihtiyari olarak arabulucuya başvurmak tarafların her açıdan lehine sonuçlar doğuracağı için tercih edilmelidir.